جهانی را تصور کنید که رباتها و ماشینهای هوشمند فعالیتهای روزمره و اجتماعی ما را در سلطه خود گرفته و تمام اعمال به وسیله آنها انجام میشود. رباتها به جای حسابدارها، صندوقدارها، برنامهنویسان و حتی معلمان نشستهاند و مشغول به فعالیتاند؛ آنها حتی مانند ذهن انسان، میتوانند نوشته خلق کنند. این نقطه را شاید بتوان نقطه اوج و ترقی هوش مصنوعی؛ که در سالهای اخیر جزء شاخههای پرطرفدار فناوری و علم آی تی بوده، دانست.
شاید زمانی که برای اولین بار نام هوش مصنوعی به گوشمان خورد، ناخوداگاه به یاد فیلمهای علمی- تخیلی یا سرویس جستوجوی صوتی گوگل افتادهایم، اما واقعیت این است که هوش مصنوعی مواردی فراتر از ربات را دربرمیگیرد. در واقع با سرعت پیشرفتی که ملموس است، به نظر میآید در زمانی نه چندان دور، هوش مصنوعی جایگزین برخی از مشاغل انسانی شود.
اگرچه توانایی ذهن انسان با هیچ رباتی قابل مقایسه نیست؛ اما خواه یا ناخواه پیشرفت علم و تکنولوژی به تدریج جایگزین انسان میشود و در آیندهای نزدیک، به ناچار متصدیان برخی از مشاغل جای خود را به هوش مصنوعی میدهند؛ هرچند کارامدی آن در حد هوش واقعی نباشد. اما هوش مصنوعی چگونه معنی میشود و کاربردهای آن چیست؟ در ادامه با ما همراه باشید تا این مفهوم را به صورت گسترده معرفی کنیم.
هوش مصنوعی را نباید به رباتها محدود کرد؛ درواقع میتوان آن را ماشینی معرفی کرد که میتواند شبیه انسان فکر کند و مانند او هوشمند باشد. امروزه نمونههای زیادی از آن را در تمام طول روز مشاهده میکنیم و در زندگی با آنها سروکار داریم. هوش مصنوعی در ابتدا با این هدف ساخته شد که بتواند کارهایی که انسان از پس آنها برمیآید را انجام دهد اما عملا چنین چیزی غیرممکن است. انسان با چشم خود میبیند، لمس میکند و به طور کلی تجربه زیسته خود را به وسیله قدرت تفکر و هوش خود پردازش مینماید. رباتهایی که به وسیله انسان ساخته و پرداخته میشوند با هدف جایگزینی عملکرد ذهن انسان طراحی میشوند و این موضوع تناقض مبهمی را درون خود دارد.
بسیاری، هوش مصنوعی را شاخهای از دریای بیکران فناوری میدانند که ماشینهایی را تولید کرده تا بتواند رفتار انسان را تقلید کند؛ در واقع عدهای هوش ساخته شده توسط انسان را با قدرت تفکر، تعقل و پردازش خود او، برابر میدانند. این در حالی است که با وجود پیشرفت چشمگیر هوش مصنوعی در سالهای اخیر، این فناوری نتوانسته کنترل بسیاری از مشاغلی که توسط انسان ادراه میشود را به دست بگیرد. بسیاری از افراد معتقدند هوش مصنوعی هیچگاه به پای تفکر و قدرت تعقل انسان نمیرسد.
این رقیب سرسخت انسان، نقش بسیار پررنگی را در علم و فناوریهای متعدد ایفا کرده است. از ماشین ظرفشویی و لباسشویی تا انواع گجتها و حتی موتورهای جستجو میتوانند هوش مصنوعی به حساب آیند. شاید در بدو ورود و ابداع هوش مصنوعی، حساب و کتاب کردن با ماشینحساب یا تبدیل گفتگوی ضبط شده به متن عجیب به نظر میرسید؛ اما با پیشرفت شگرف و به تدریج این هوش ساختگی، اعزام رباتها به فضا نیز چندان دور از ذهن و غیرعملی نیست؛ همانطور که اکنون نیز در حال انجام است! پس میبینید که هوش مصنوعی در تمام زندگی امروز ما جریان دارد.
هوش مصنوعی بسته به کارکرد و شدت عملکرد آن به انواع متفاوتی تقسیم میشود که در ادامه این نوشتار به آن میپردازیم:
همه ما روزانه حداقل چندین مرتبه از انواع هوش مصنوعی استفاده کردهایم؛ تا جایی که در برخی موارد شاید کارهای روزمرمان بدون آنها پیش نمیرود. اگر بخواهیم مثالهایی ملموس برای هوش مصنوعی محدود در زندگیمان بیاوریم میتوانیم به ماشین ظرفشویی، انواع بازیهای متفاوت، نرمافزارهای تاکسی اینترنتی و یا نرمافزارهای نمایش آب و هوا اشاره کنیم. این ابزارها در ابتدای ورود، پیچیده به نظر میرسیدند اما مدتی بعد حتی عموم مردم نیز دریافتند که تکنولوژی چندان پیچیدهای بر این دسته از هوش مصنوعیها حاکم نیست.
این دسته جزء هوش مصنوعی به حساب میآید که در فیلمهای علمی- تخیلی شبیه به آن را دیدهایم. رباتهایی عجیب که جای انسان را گرفتهاند و اعمال هوشمند را انجام میدهند. غذا سرو میکنند، متن مینویسند، غذا میپزند و بسیاری از کارهای دیگر که درک و هوش انسانی در آن دخیل است.
شاید نگرانی اصلی افراد در سراسر جهان متوجه این دسته از هوش مصنوعی باشد؛ چراکه حتی فراتر از قدرت درک و هوش انسان میرود. این نوع از هوش مصنوعی کارهایی که عقل و استعداد انسان نمیتواند انجام دهد را به راحتی به عمل میرساند.